هشدارهای نصیریان درباره تئاتر ایرانی و غربی - استدیو مرینا

در این دوره بخش های مختلف جشنواره به نام چهره های مطرح نمایش های ایرانی اختصاص داده و بخش تخت حوضی نیز به نام علی نصیریان است؛ بازیگری که بیش از پنج دهه حضوری فعال و مستمر در این عرصه داشته و این روزها خبرهایی از همکاری دوباره او با داریوش مهرجویی در سینما پس از سال ها شنیده می گردد.

او از جمله بازیگرانی است که فعالیت خود را از عرصه تئاتر و توجه و پرداختن به نمایش ایرانی شروع نموده و نگاه ویژه ای به این بخش از تئاتر دارد. نصیریان در عرصه تئاتر نه تنها در حوزه نمایش های ایرانی به عنوان بازیگر فعالیت داشته، بلکه در مقام نمایشنامه نویس و کارگردان نیز آثار مختلفی را در زمینه تخت حوضی در کارنامه کاری خود به ثبت رسانده که سرآمد آن ها نمایش بنگاه تئاترال است که با نویسندگی و کارگردانی این هنرمند فراوری و اجرا شد.

همزمان با برگزاری جشنواره نوزدهم نمایش های آیینی و سنتی که با ریاست افتخاری علی نصیریان و عضویت او در شورای سیاست گذاری جشنواره نیز همراه است، یکی از مهمترین سخنرانی های این بازیگر در زمینه تخت حوضی مرور می گردد. این سخنرانی حدود دو دهه قبل در زمان برگزاری سومین دوره جشنواره نمایش های آیینی و سنتی و تشکیل کانون نمایش های آیینی و سنتی با موضوع تخت حوضی چیست اجرا شده است که اکنون پس از سال ها مرور می گردد.

نصیریان در آن سخنرانی داشتن یک کانون نمایش های سنتی و مذهبی و آیینی را اقدامی بسیار ارزنده دانسته بود به شرط آن که فقط به برگزاری یک جشنواره سالیانه محدود نباشد و طی سال در این کانون فعالیت زنده و سازنده ای به منظور جمع آوری متن ها، اطلاعات، عکس، اسلاید، فیلم، لباس، وسایل نمایشی و تحقیق در آن ها به شیوه علمی مرسوم، هم به جهت کار مدرسه ای و دانشجویی و هم به جهت تجربه کردن و اجرا کردن و الهام دریافت و شناخت سبک و سیاق و بهره جستن از آن، صورت بگیرد که به گفته او، در نهایت یاری به تئاتر ایرانی خواهد بود.

او در بخش دیگری از سخنان خود با اشاره به این که همه تئاتر ایران نباید روحوضی بگردد، شرح داده بود: فقط مجذوب سنت، مجذوب خوشامد مردم نشوید که چون تخت حوضی خیلی جذاب است، خیلی شیرین است، پر از طنز و فکاهیات است، پر از پایکوبی و آواز و موسیقی است؛ این در برخی موارد می تواند به تئاتر ما یاری کند اما همه تئاتر ما نمی تواند تخت حوضی باشد.

نصیریان در سخنرانی خود با عنوان تخت حوضی چیست؟ تأکید نموده بود: ما همواره به دنبال این بودیم که یک تئاتر ایرانی امروزی و زنده ولی بر اساس مضامین سنتی و اجتماعی و تاریخی و ادبی خودمان داشته باشیم؛ نه این که از لحاظ تکنیک بی احتیاج از شناخت تئاتر غرب باشیم، یا تجربه های تازه ای را که در این زمینه اجرا شده و هر روز می گیرد، نادیده بگیریم.

حرف من این است که در شیوه ها و تکنیک های تئاتر غرب حل نشویم، مرعوب و تسلیم بلاقید و شرط آن ها نباشیم چون این فنون و تکنیک و روش های تازه ناشی از اوضاع و احوال اجتماعی آن هاست و ما در شرایط و اوضاع و احوال دیگری سیر می کنیم. آن نوآوری ها برای جامعه ما نامفهوم و در پاره ای موارد نامطلوب است؛ البته دیدن و شناختن و دانستن ابدا اشکال که ندارد، هیچ، بلکه ضروری است.، این جملات شرحاتی بودند که خالق نمایش بنگاه تئاترال و کارگردان نمایش امیر ارسلان در مورد نغلطیدن کامل در تئاتر غرب، ارائه داده بود.

او همچنین در سخنان خود بر این نکته تاکید نموده بود که تئاتر ما باید تئاتری متکی به خود باشد.

نصیریان در این سخنرانی گفته بود: در تئاتر، آزاد فکر کنید. نه در شیوه الهام و احساس بغلطید و نه در شیوه تخت حوضی و نه در شیوه برشت. آزاد فکر کنید، ببینید حرف تان و مسأله شما چیست، با چه زبانی و در چه چهارچوبی و با چه سبک و سیاقی، هماهنگ است و آن حرف در آن سبک خاص می گنجد، آن را انتخاب کنید.

این بازیگر و کارگردان نمایش های ایرانی در بخش دیگری از سخنان خود به جوان هایی اشاره نموده بود که نمایش های ایرانی مطرح را ندیده و کار استادان این نمایش ها را مشاهده ننموده و شکل کار را تنها با روایاتی نه چندان معتبر تصور نموده اند.

او گفته بود اگر این جوانان بخواهند این نمایش ها را تجربه نمایند، حتما باید کنجکاوی و مطالعه دقیق و عمیق تری داشته باشند زیرا تنها با مطالعه، کار انتها پیدا نمی کند بلکه باید جست وجو و تحقیق انجام گردد.

نصیریان با تأکید بر این که جوان های علاقه مند باید آدم های باقی مانده و آگاه از نمایش های ایرانی را یافته و از آن ها به صورت شفاهی و سینه به سینه نکات و شیوه ها را یاد بگیرند، گفته بود: تا آن جا که من اطلاع دارم، جز مقالاتی پراکنده، درباره نمایش های عامیانه سنتی کتاب و مطلبی که روایت معتبری درباره این گونه نمایش ها باشد در دست نیست.

این اظهارات بخشی از سخنرانی نسبتا طولانی علی نصیریان است که متن کامل آن در سایت کانون نمایش های آیینی و سنتی منتشر خواهد شد.