بهداشت اندام در سیره رضوی (5) - استدیو مرینا

نویسنده: محمد تقی فعالی

نه) دستگاه گوارش

دستگاه گوارش از اعضا اصلی بدن است و نقش های متعدّدی جهت گوارش و هضم غذا بر عهده دارد. این عضو حساس دارای اصول بهداشتی است که در فرمایشات هشتمین پیشوای شیعیان (علیه السلام) به صورت مبسوط آمده است.

تخم مرغ

امام رضا (علیه السلام) فرمود:

خوردن همیشگی تخم مرغ، سبب پیدایش کنجدک (کک مک) در صورت می شود. (1)

حضرت ثامن الحجج (علیه السلام) می فرماید:

تخم مرغ بسیار خوردن و معتاد شدن به آن، بیماری طحال می آورد و ایجاد نماینده بادهایی در سر معده است. و زیاد خوردن تخم مرغ آب پز، نفس تنگی و نفس بریدگی می آورد. (2)

امام رضا (علیه السلام) فرمود:

تخم مرغ بسیار خوردن و مداومت بر آن، بیماری سِپُرز می آورد و ایجاد نماینده یبادهایی در سرِ معده است. (3)

سیر

امام رضا (علیه السلام) درباره خواص خوردن سیر فرمود:

مَن أرَادَ أن لاَ یُصِیبَهُ ریحُ فِی بَدَنِه فَلیَأکُلِ الثُّومَ کُلَّ سَبعَهِ أیَّامِ مَرَّهً؛ هر کس می خواهد بادی دامنگیر او نشود، در هر هفت روز، [یک بار] سیر بخورد. (4)

انار

امام رضا (علیه السلام) فرمود:

کُلُوا الرُّمَانَ فَلَیسَت فِیهِ حَبَّهً تَقَعُ فِی المَعِدَه إلاّ أنَارَتِ القَلبَ وَ أخرَسَتِ الشَّیطَانَ أربَعِینَ یَوماً؛ انار بخورید؛ زیرا هر دانه ای از انار که در معده قرار می گیرد قلب را نورانی می نماید و شیطان را تا چهل روز از دل می راند. (5)

امام رضا (علیه السلام) از جدّ بزرگوارشان حضرت علی (علیه السلام) نقل می فرماید:

کُلُوا الرُّمَانَ بِشَحمِهِ فَإنَّهُ دِبَاغُ المَعِدَهِ؛ انار را با پیه بخورید؛ زیرا که پیه انار دباغی نماینده معده است. (6)

روغن زیتون

امام رضا (علیه السلام) به نقل از پیامبر خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) فرمود:

عَلَیکُم بِالزَّیتِ فَإنَّهٌ یَکشِفُ المِرَّهً وَ یُذهِبُ البَلغَمَ وَ یَشُدَّ العَصَبَ وَ یَذهَبُ بِالضَّنَی وَ یُحَسِّنُ الخُلُقَ وَ یُطَیِّبُ النَّفسَ وَ یَذهَبُ بِالغَمَّ؛ بر شما باد به روغن زیتون، زیرا معده را پاک می نماید و بلغم را زدوده و اعصاب را تقویت می نماید و بیماری فرسوده نماینده را از بین می برد و اخلاق را نیکو ساخته و روح را آرامش می دهد و اندوه و غم را می زداید. (7)

پیه

امام رضا (علیه السلام) نقل می فرماید که در نزد نبی مکرّم اسلام (صلی الله علیه و آله و سلم) در خصوص گوشت و پیه صحبت شد، حضرت فرمود:

پاره ای از گوشت و پیه وارد معده انسان نمی شود جز این که در آن مکان سلامتی و شفا پدید می آید و بیماری از آنجا خارج می شود. (8)

کُندر

امام رضا (علیه السلام) فرمود:

فراوان کُندر بخورید، آن را در دهان نگه دارید و نیک بجوید. برای من جویدن آن، دوست داشتنی تر است؛ زیرا که آن بلغم معده را پاک می نماید، عقل را استحکام می بخشد و غذا را گوارا می سازد. (9)

گوشت

امام رضا (علیه السلام) فرمود:

باید از این بپرهیزی که تخم مرغ و ماهی را همزمان در معده گردآوری؛ زیرا که هرگاه این دو با یکدیگر گرد آیند، قولنج، باد بواسیر و دندان درد به وجود آورند. (10)

امام رضا (علیه السلام) فرمود:

خوردن گوشت ناپخته، در شکم، کِرم ایجاد می نماید. (11)

آب

امام رضا (علیه السلام) فرمود:

کسی که می خواهد به آزار شکم مبتلا نشود در بین طعام آب نیاشامد؛ زیرا آشامیدن آب میان غذا بدن را مرطوب و معده را ضعیف می گرداند در نتیجه عروق خاصی غذا را نمی گیرد. ریختن آب روی طعام معده را دچار اختلال می نماید. (12)

تربچه

امام رضا (علیه السلام) فرمود:

الفُجلُ أصلُهُ یَقطَعُ البَلغَمَ، وَ یَهضِمُ الطَّعَامَ، وَ وَرَقُهٌ یَحدِرُ البَول؛ تربچه ریشه اش بلغم را ریشه کن می نماید و غذا را هضم می نماید و برگش ادرارآور است. (13)

خرما

امام رضا (علیه السلام) از جدّش حضرت علی (علیه السلام) روایت فرمود:

کُلُوا التَّمرَ عَلَی الرِّیقِ فَإنَّهُ یَقتُلُ الدِّیدَانَ فِی البَطنِ؛ خرما را در صبح پیش از آنکه چیزی خورده باشید، بخورید؛ زیرا که کرم های شکم را می کشد. (14)

ماهی

امام رضا (علیه السلام) فرمود:

هر کس از درد شقیقه و شکم درد می ترسد، نباید در تابستان و زمستان، خوردن ماهی تازه را به تأخیر افکند. (15)

گردو

محمدبن ابراهیم جعفی نقل می نماید مردی از شکم دردی که چیزی نمانده بود باعث مرگش شود، به نزد علی بن موسی الرضا (علیه السلام) نالید و از ایشان خواست برای او در پیشگاه خداوند دعا کند؛ چرا که دارو و درمان های فراوانی که به وی داده اند، او را به ستوه آورده است و نه فقط او را سودی نرسانده، بلکه بر شدّت درد او هم افزوده است. امام- که درود خدا بر او باد- لبخند زد و فرمود: نیک بخت مردا! دعای ما را به درگاه خداوند، جای خود دارد و من از خداوند می خواهم به مدد و نیروی خود، درد تو را بکاهد، امّا چون درد بر تو غلبه کرد و از آن به خود پیچیدی، گردویی بردار و بر آتش بگیر تا هنگامی که بدانی آنچه در درون آن هست، کباب شده و آتش رنگ پوست آن را دگرگون نموده باشد. در این هنگام، آن را بخور که در دم، درد را آرام می نماید. (16) او می گوید: به خداوند سوگند تنها یک بار این کار را انجام دادم و به اذن خداوند، آن شکم دردِ من، آرام شد. (17)

رعایت اعتدال

امام رضا (علیه السلام) فرمود:

هر کس در غذا خوردن زیاده روی نماید نفع نمی برد و موجب ضرر می شود و کسی که به میزان غذا میل نماید از آن غذا نفع می برد. بعلاوه در خوردن آب [رعایت اعتدال ضروری است]. پس [ای مأمون] روش تو باید این چنین باشد که روزانه به میزان کفایت غذای بخوری. قبل از این که کاملاً سیر شوی و در حالی که هنوز میل به غذا داری دست از غذا خوردن بردار؛ زیرا در صورتی که این چنین عمل نمایی برای معده و بدنت بهتر است و برای عقلت پسندیده تر می باشد و برای تنت سبک تر. (18)

رعایت رژیم غذایی

امام رضا (علیه السلام) فرمود:

برترین دارو رعایت پرهیز غذایی است و معده خانه بیماری هاست. (19)

ده) بهداشت استخوان

ساختمان بدن از ده ها قطعه استخوان تشکیل می شود. استخوان ها، اسکلت بدن را می سازند. اگر استخوانی بشکند یا از محل خود خارج شود آسیب جدّی به جسم انسان وارد می شود. رعایت بهداشت استخوان از اهمیت برخوردار است.

انجیر

امام رضا (علیه السلام) فرمود:

انجیر بوی بد دهان را می برد، دهان و استخوان را استحکام می بخشد، مو می رویاند، درد را می برد و با وجود آن، دیگر به دارویی احتیاج نیست. (20)

نخود

امام رضا (علیه السلام) درباره آثار و فوائد استفاده از نخود این گونه فرمود:

الحِمَّصُ جَیَّدُ لِوَجَعِ الظَّهرِ؛

نخود برای کم درد، خوب است.(21)

چغندر

امام رضا (علیه السلام) به محمدبن ابی نصر فرمود:

فَعَلیکَ بِالسِّلقِ فَإنَّهُ یَنبُتُ عَلَی شَاطِیءِ الفِردَوسِ وَ فِیهِ شَفَاءُ مِنَ الأدوَاءِ وَ هَوَ یُغَلِّظُ العَظمَ وَ یُنبِتُ اللَّحمَ وَ لَولاَ أن تَمَسَّهُ أیدِی الخَاطِئینَ لَکَانَتِ الوَرَقَّهُ مِنهُ تَستُرُ رِجَالاً؛ بر تو باد چغندر؛ زیرا بر کرانه های فردوس می روید و شفای دردها در آن است. استخوان را درشت می نماید، گوشت را می رویاند و اگر دستان گناهکاران به آن نمی رسید، هر برگ از آن برای پوشش چند مرد بسنده می کرد. (22)

آب جوشیده

امام رضا (علیه السلام) فرمود:

المَاءُ المُسَخَّنُ إذَا غَلَّیتَهُ سَبعَ غَلَیَاتِ وَ قَلَّبتَهُ مِن إنَاءِ إلَی إنَاءِ فَهُوَ یَذهَبُ بِالحُمَّی وَ یُنزِلُ القُوَّهَ فِی السَّاقَینِ وَ القَدَمَین؛ آب ولرم را چون هفت جوش زدی و از ظرفی به ظرفی دیگر بریزی تب را می برد و ساق ها و پاها نیرو بخشد. (23)

یازده) بهداشت زبان

زبان عضوی مهم در میان اعضاء بدن است. حضرت ثامن الحجج (علیه السلام) برای زبان بچه ها توصیه ای جالب دارند.

انار

امام رضا (علیه السلام) فرمود:

به بچه هاتان انار بدهید که زودتر زبان باز نمایند. (24)

پی نوشت ها:

1- طبرسی، مکارم الاخلاق، ص162.

2- مجلسی، بحارالانوار، ج59، ص321.

3- طب الامام الرضا (ع)، ص28.

4- مجلسی، بحارالانوار، ج59، ص325؛ نوری، مستدرک الوسائل، ج16، ص433.

5- برقی، المحاسن، ج2، ص545؛ صدوق، عیون اخبار الرضا (ع)، ج2، ص35.

6- صدوق، عیون اخبار الرضا (ع)، ج2، ص43.

7- همان، ص35؛ مجلسی، بحارالانوار، ج63، ص151؛ حرّ عاملی، وسائل الشیعه، ج25، ص23.

8- صدوق، عیون اخبار الرضا (ع)، ج2، ص41؛ مجلسی، بحارالانوار، ج63، ص58.

9- طبرسی، مکارم الاخلاق، ج1، ص423.

10- طب الامام الرضا (ع)، ص63.

11- همان، ص28.

12- مجلسی، بحارالانوار، ج59، ص323.

13- طوسی، الامالی، ص362؛ مجلسی، بحارالانوار، ج63، ص230؛ حرّ عاملی، وسائل الشیعه، ج25، ص32.

14- صدوق، عیون اخبار الرضا(ع)، ج2، ص48؛ راوندی، الدعوات، ص148؛ مجلسی، بحارالانوار، ج59، ص165؛ حرّ عاملی، وسائل الشیعه، ج25، ص28.

15- مجلسی، بحارالانوار، ج62، ص324.

16- در بحارالانوار، عبارت چنین است: ....... و آتش آن را دگرگون نموده باشد، آن را پوست بکن و بخور که در دم، درد را آرام می نماید. (مجلسی، بحارالانوار، ج59، ص176)

17- مجلسی، بحارالانوار، ج62، ص176.

18- مجلسی، بحارالانوار، ج59، ص311.

19- همان، ص260.

20- برقی، المحاسن، ج2، ص554؛ مجلسی، بحارالانوار، ج63، ص185؛ حرّ عاملی، الفصول المهمة، ج3، ص112.

21- برقی، المحاسن، ج2، ص505؛ کلینی، الکافی، ج6، ص343؛ مجلسی، مرآة العقول، ج22، ص178؛ مجلسی، بحارالانوار، ج63، ص363.

22- برقی، المحاسن، ج2، ص519؛ مجلسی، بحارالانوار، ج63، ص217.

23- طبرسی، مکارم الاخلاق، ص147؛ مجلسی، بحارالانوار، ج63، ص451.

24- مجلسی، بحارالانوار، ج63، ص155.

منبع مقاله :

فعالی، محمد تقی، (1394)، سبک زندگی رضوی (5)، مشهد: انتشارات بنیاد بین المللی فرهنگی هنری امام رضا (ع)، چاپ اول.

منبع: راسخون