دلبستگی اجتنابی آمیخته با ترس چیست؟ (6 روش برای مدیریت) - استدیو مرینا

جان بالبی (John Bowlby) و مری آینزوورث (Mary Ainsworth)، دو روان درمانگر متخصص در حیطه احساسات، نخستین کسانی بودند که با معرفی نظریه دلبستگی، علاوه بر دلبستگی های مشاهده شده در بچه ها، چهار الگوی اصلی دلبستگی در بزرگسالان را معرفی کردند. در ادامه این مقاله از خبرنگاران مگ، دلبستگی را به صورت کلی تعریف می کنیم و پس از معرفی این چهار الگوی اصلی، الگوی دلبستگی اجتنابی هراس آمیز را شرح می دهیم و راهکارهایی برای بهبود شرایط مخربی که این الگو می تواند ایجاد کند ارائه می کنیم. با ما همراه باشید.

دلبستگی چیست؟

طبق تعریف جان بالبی، دلبستگی نوعی ارتباط روحی-عاطفی دراز مدت میان انسان ها است. بالبی بر اساس این تعریف معتقد بود که بچه ها پس از جدا شدن از مادرانشان طی فرایند رشد، نوعی ترس و افسردگی حاصل از فقدان را تجربه می کنند. بعدها، بالبی و آینزوورث طی بررسی های تکمیلی دریافتند که دلبستگی در بزرگسالان هم شباهت بسیاری به دلبستگی در بچه ها دارد.

به گفته این دو، دلبستگی به همان مقدار که محصول فرایند تکامل بشر است، می تواند اکتسابی هم باشد. به طور کلی دلبستگی در بستر روابط دوطرفه ای که یک سوی آن ها انسانی نیازمند به توجه و مراقبت و سوی دیگر آن ها شخص یا چیزی است که می تواند آن توجه و مراقبت را تأمین کند تعریف می شود. از دیدگاه رفتارشناسان، نخستین فرد و چیزی که در تاریخ باعث بروز دلبستگی در انسان شده است، مادر و غذا بوده اند. بنابراین، مهم ترین نکته در نظریه وابستگی وجود عاملی سودمند و در دسترس برای انسان است که به او احساس امنیت و آرامش بدهد.

4 الگوی اصلی دلبستگی

1. دلبستگی دوسوگرایانه

این نوع دلبستگی در کودکی شروع می شود و معمولا پیامدهای آن در بزرگسالی ادامه پیدا می کند. بچه های که دچار چنین دلبستگی می شوند، نمی توانند به طور کامل به والد/والدین خود تکیه کنند. والدینی که اغلب مواقع در دسترس بچه هاشان نیستند به پدیدار شدن چنین الگوی کمیابی دامن می زنند. در چنین شرایطی، بیشتر بچه ها در بزرگسالی با اختلال های ارتباطی جدی روبرو خواهند شد.

2. دلبستگی اجتنابی

ریشه این دلبستگی هم عموما در کودکی است. غفلت از رفع نیازهای بچه ها و بی توجهی به احساسات آن ها باعث می شود تا بچه ها میان والد/والدین خود و افراد غریبه تفاوت چندانی قائل نشوند و از کسانی که میل به مراقبت کردن از آن ها دارند دوری کنند. در چنین شرایطی، بچه ها می آموزند که برای رفع نیازهای خود به بزرگ ترها تکیه نکنند و در بزرگسالی هم معمولا درخواست برای یاری را تحقیرآمیز قلمداد می کنند.

3. دلبستگی بی قاعده

بچه های که دچار این نوع وابستگی می شوند، انواع مختلفی از احساسات مخرب، مانند گیجی، بی نظمی و سردرگمی، را بروز می دهند. این نوع دلبستگی به دلیل بروز رفتارهای ضد و نقیض از سوی والد/والدین ایجاد می شود. در چنین شرایطی، بیشتر بچه ها توانایی تصمیم گیری صحیح را نمی آموزند و در بزرگسالی در انتخاب جهت دچار مشکل می شوند.

4. دلبستگی ایمن

این نوع دلبستگی برای تکامل روان بچه ها ضروری است. بچه ها با داشتن این نوع دلبستگی می توانند همیشه به حضور والد/والدین خود امیدوار باشند و در شرایط سخت به آن ها تکیه کنند. در چنین شرایطی، بچه ها در محیطی سالم رشد می کنند و در بزرگسالی متحمل آسیب های روحی و روانی کمتری خواهند شد.

از میان این چهار الگو، الگوی دلبستگی اجتنابی پیامدهای مخرب بسیاری در بزرگسالی دارد. از این رو، در ادامه به بررسی بیشتر دلبستگی اجتنابی در بزرگسالان می پردازیم.

الگوی دلبستگی اجتنابی چیست؟

این نوع دلبستگی در کودکی روی مهم ترین ارتباط کودک با جهان اطراف، یعنی ارتباطش با خانواده، تأثیر می گذارد. تأثیر این الگو در بزرگسالی هم در روابط شخص با جهان اطراف مشهود است. افرادی که درگیر این الگو می شوند، میل شدیدی به برقراری روابط صمیمانه دارند اما در عین حال نمی توانند به بقیه اعتماد کنند و از صمیمیت می ترسند. این باعث می شود که افراد از روابط گرم و نزدیکی که واقعا آرزویش را دارند دوری کنند.

به عقیده بالبی، پیامدهای خو گرفتن با این الگو در تمام طول زندگی فرد او را رها نمی کند و روی رفتارهای اجتماعی و کیفیت روابط اجتماعی و عاطفی تأثیر بسزایی می گذارد. در سال 1990، دو روان درمانگر دیگر به نام های برتولمو و هوروویتز با ارائه یافته های تکمیلی خود در رابطه با الگوی دلبستگی اجتنابی نشان دادند که افراد درگیر این الگو در درک دو مسأله با دشواری روبرو می شوند؛ آیا لایق عشق و حمایت بقیه هستند؟ آیا می توانند روی قابل اعتماد و در دسترس بودن اطرافیانشان حساب باز کنند؟

این پرسش ها و بررسی هایی که برای پاسخ دادن به آن ها انجام شد، نوع خاصی از الگوی دلبستگی اجتماعی که دلبستگی اجتنابی آمیخته با ترس نام دارد را معرفی کرد.

دلبستگی اجتنابی آمیخته با ترس چه ویژگی هایی دارد؟

افرادی که در دام این نوع دلبستگی میفتند به ارزش وجودی خود مطلع نیستند و توانایی اعتماد کردن به بقیه را ندارند. این باعث می شود که صمیمیت را عاملی منفی قلمداد کنند و از برقراری روابط نزدیک دوری کنند. از دید خودشان، آن قدر منفور هستند که بقیه میلی به دوستی و نزدیکی با آن ها ندارند و اگر هم رابطه ای برقرار کنند به دلشکستگی و دلخوری منجر می شود.

آن ها در عین حال می خواهند از جانب دیگران پذیرفته شوند و صمیمیت در روابط را تجربه کنند چون در این صورت می توانند مورد تأیید بقیه قرار بگیرند و حس بهتری نسبت به خود پیدا کنند. این فرایند با ترس بسیار از تحقیر شدن همراه است و از این رو دلبستگی اجتنابی آمیخته با ترس نام گرفته است. دشوارترین بخش این الگو گیج شدن اطرافیان است. بسیاری در ابتدا صمیمی می شوند اما پس از برخورد داشتن با احساسات ضد و نقیض فرد دلبسته کنار می کشند و به توسعه این ترس دامن می زنند.

این افراد مدام سعی دارند از خود در برابر آسیب های ناشی از برقراری روابط صمیمانه محافظت کنند. بنابراین، اغلب مواقع وقتی رابطه ای صمیمانه می شود، زود کنار می کشند و رفتار سردی از خود نشان می دهند. مهم ترین بعد دلبستگی اجتنابی آمیخته با ترس در شخص، باور داشتن به این است که بقیه قصد آزار دادن او را دارند و او در فرایند پیشرفت روابطش قادر به ایفای هیچ نقشی نیست. تحقیق های بسیاری نشان داده اند که این نوع دلبستگی ارتباط بسیار نزدیکی با بروز افسردگی، اختلال اضطراب اجتماعی و کمبود شدید اعتمادبه نفس دارد.

دلبستگی اجتنابی آمیخته با ترس یکی از دلایل اساسی برای توجیه میل به داشتن دوست های بسیار و راضی نگه داشتن آن ها است. البته تقریبا هیچ کدام از این دوستی ها به نتیجه نمی رسند و اغلب فقط تمایل به خودتخریبی را در فرد افزایش می دهند. با وجود اینکه بروز این الگوی دلبستگی ریشه محکمی در کودکی دارد، می توان با به کار گرفتن چند راهکار از تأثیرهای مخرب آن کاست.

6 راهکار برای کنترل دلبستگی اجتنابی آمیخته با ترس در بزرگسالان

1. از نوع دلبستگی خود مطلع باشید

مرحله اول برای بهبود هر مسئله ای، تشخیص صحیح آن است. اگر با خواندن مطالب یاد شده شک کرده اید که ممکن است چنین دلبستگی داشته باشید، بهترین راه مراجعه به روان درمانگر مناسب برای تشخیص علمی و نهایی است. وقتی به شرایط روحی و روانی خود مطلع باشید، می توانید موانعی که بر سر راه رسیدن به صمیمیت و نزدیکی در روابطتان قرار گرفته اند را شناسایی و حتی حذف کنید.

2. از مشخص مرزهای منطقی در روابط خود غافل نشوید

گهگاه ممکن است در روابطتان اطلاعات بسیاری از خود را با طرف مقابل به اشتراک بگذارید. در چنین شرایطی، میل به دوری گزینی از طرف مقابل بیشتر می شود و سرعت فرایند پیشرفت رابطه را کند می کند. بهترین کار این است که از همان ابتدا مرزهای خود را مشخص کنید و بدون رودربایستی با طرف مقابل به اشتراک بگذارید. با این کار، مخاطب خود را هم تشویق به مرزگذاری می کنید و به رابطه جانی تازه می بخشید.

3. با خود مهربان باشید

اگر دچار این نوع دلبستگی باشید، حتما می دانید که خودتخریبی و خودسرزنش گری همیشه در کمین هستند. سعی کنید با خودتان مثل یک دوست دلسوز رفتار کنید. به خود سخت نگیرید و در روبروه با ترس هایتان ثابت قدم بمانید. به یاد داشته باشید که بهترین دوست شما در وهله اول خودتان هستید.

4. نکته های مثبت شخصیتی خود را یادداشت و با خود تکرار کنید

جمله های کوتاهی همچون من دوست داشتنی هستم. و من ارزش عشق و حمایت بقیه را دارم. را روی تکه های کوچک کاغذ بنویسید و هر روز با خود تکرار کنید. شاید در ابتدا این کار بی فایده و حتی عجیب به نظر برسد، اما تأثیرهای آن در بلندمدت احساس می شود. به خاطر داشته باشید که افکار منفی و مخرب مدام مانند نوار کاست های بی سرانجام در مغزتان پخش می شوند و حال شما را بدتر می کنند. با یادآوری این نکات مثبت انگار نوار کاست های نوی ضبط می کنید که به بهبود حالتان یاری می کنند.

5. کار با آینه را از قلم نیاندازید

اتاقی که در آن می توانید تنها باشید و حریم خصوصی خود را حفظ کنید انتخاب کنید. به انعکاس خود در آینه ای نگاه کنید و از صمیم قلب جمله هایی مانند دوستت دارم را به زبان بیاورید. این کار شاید غیرعادی به نظر برسد اما ریشه علمی دارد. به خاطر داشته باشید که سیستم احساسی شما فقط اطلاعاتی که به آن وارد می کنید را صرف نظر از محتوا پردازش می کند. با نگاه کردن و ابراز علاقه به خود، خاطره ای نو را رقم می زنید که با انواع احساسات مثبت برای ادراک مغزی همراه خواهد بود.

6. با کودکی خود ارتباط برقرار کنید

تصاویر، وسایل و خاطره های مربوط به دوران کودکی بسیار قدرتمند هستند. از دیدگاه روان شناسی، این ابزار نوعی بنیان ایمن تثبیت شده را در وجود انسان ها ایجاد می کنند که می تواند در روبروه با دشواری ها آن ها را یاری کند. بسیاری از افرادی که دچار دلبستگی اجتنابی آمیخته با ترس هستند، خاطره های خوبی از دوران کودکی خود ندارند و در نتیجه بنیان ایمنی برای روبروه با سختی های زندگی در بزرگسالی در اذهانشان شکل نگرفته است.

اگر شما هم در جمعیت 45 درصدی افرادی هستید که بنیان ایمنی ندارند، می توانید با استفاده از قوه تخیل خود خاطره های نو و شیرینی را رقم بزنید. اگر شخصی که مایه آرامش شما است در قید حیات باشد، می توانید او را تصویرسازی کنید. در غیر این صورت می توانید خودتان را متصور شوید و این هیچ اشکالی ندارد.

استرس را به طور موقت کنار بگذارید و خود را برای یک جلسه مدیتیشن کوتاه مدت آماده کنید. چشم هایتان را ببندید و خودتان را در کودکی تصویرسازی کنید. خودِ کودک را به خودِ آینده معرفی کنید و به خودِ کودک بگویید که در زندگی پیروز شده است. به کودک بگویید که دوستش دارید و منتظر واکنشش بمانید. اگر کودک به شما اجازه داد، می توانید او را در آغوش بگیرید. به خاطر داشته باشید که باید به کودک اطمینان خاطر بدهید که همیشه در کنارش خواهید ماند.

مرور کلی

بروز دلبستگی اجتنابی آمیخته با ترس به عنوان شاخه ای از یکی از 4 الگوی دلبستگی اصلی در انسان، در بیشتر مواقع اجتناب ناپذیر است. واقعیت این است که تمام انسان ها شانس داشتن کودکی کاملا سالم و عاری از تروما را نداشته اند. اما با علم به اینکه گذشته قابل دستکاری و تغییر نیست، می توان در شرایط کنونی زندگی تغییر ایجاد کرد.

از قلم نیاندازید که انسان ها موجوداتی اجتماعی هستند و به برقراری روابط صمیمانه برای داشتن زندگی سالم نیاز دارند. دلبستگی اجتنابی آمیخته با ترس یکی از موانع اساسی بر سر راه رسیدن به این صمیمیت است. بنابراین، تلاش کنید با به کارگیری راهکارهای یاد شده و مراجعه به روان درمانگر مناسب، زندگی سالم تری را پیش بگیرید.

این مطلب فقط جنبه آموزش و اطلاع رسانی دارد. پیش از استفاده از توصیه های این مطلب حتما با پزشک متخصص مشورت کنید. برای اطلاعات بیشتر بیانیه رفع مسؤولیت خبرنگاران مگ را بخوانید.

منابع: Healthline, Verywellmind, Thoughtco, Psychologytoday